Υπήρξε σφαγή μετά τις διαδηλώσεις κατά της φορολογίας στην Κένυα;

Στο χαοτικό πλαίσιο των βίαιων επεισοδίων αυτής της εβδομάδας στους δρόμους της πρωτεύουσας της Κένυας και μιας κυβέρνησης που κατηγορείται ότι απάντησε βίαια στις διαμαρτυρίες, οι φήμες άρχισαν να παίρνουν τη δική τους ζωή – τροφοδοτώντας τον δημόσιο θυμό και υποδαυλίζοντας περαιτέρω μια κατάσταση που ήταν ήδη τεταμένη.

Την Τρίτη οι πολίτες παρακολουθούσαν με φρίκη μια αιματηρή μέρα στο Ναϊρόμπι.

Η αστυνομία της χώρας ερευνά τώρα τους ισχυρισμούς ότι αστυνομικοί πυροβόλησαν διαδηλωτές έξω από το εθνικό κοινοβούλιο κατά τη διάρκεια μιας ημέρας διαδηλώσεων κατά την οποία φέρονται να έχασαν τη ζωή τους τουλάχιστον 23 άνθρωποι.

Μέσα σε λίγες ώρες πολλοί Κενυάτες άρχισαν να ακούνε αναφορές για ένα άλλο, ακόμη πιο βίαιο περιστατικό, μια υποτιθέμενη σφαγή αμάχων στο Githurai, ένα προάστιο κατοικιών 14 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του κεντρικού Ναϊρόμπι.

Η ιστορία έγινε γρήγορα γνωστή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι σκοτώθηκαν περισσότεροι από 200 άνθρωποι.

Σχετικά δημοσιεύματα εμφανίστηκαν στα μέσα ενημέρωσης, ενώ την Τετάρτη ακολούθησαν δηλώσεις έγκριτων οργανώσεων που ζήτησαν τη διεξαγωγή ανεξάρτητης έρευνας. Όταν οι διαδηλωτές επέστρεψαν στην καρδιά της Ναϊρόμπι την Πέμπτη, πολλοί μίλησαν για την υποτιθέμενη σφαγή στο Githurai ως αιτία.

Ωστόσο, έρευνα του BBC δεν βρήκε κανένα στοιχείο για μαζικές δολοφονίες στο εν λόγω προάστιο, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με το πόσο εύκολα μπορεί να εξαπλωθεί η παραπληροφόρηση εν μέσω κρίσης.

Τι συνέβη πραγματικά;

Το άρθρο του BBC ξετυλίγει τα γεγονότα.

Η πρώτη αίσθηση ότι κάτι σημαντικό συνέβαινε στο Githurai εμφανίστηκε το βράδυ της Τρίτης (25/6).

Ήταν μια χαοτική μέρα σε όλη την Κένυα, με δεκάδες χιλιάδες άτομα να συμμετέχουν σε διαδηλώσεις στο κέντρο του Ναϊρόμπι, οι οποίες γρήγορα κλιμακώθηκαν και οδήγησαν στην έφοδο στο κοινοβούλιο, στους πυροβολισμούς διαδηλωτών, στις λεηλασίες και στις επιθέσεις κατά της αστυνομίας.

Μετά τη σοκαριστική βία έξω και μέσα στο κοινοβούλιο οι διαδηλωτές άρχισαν να διαλύονται, πολλοί κατευθύνθηκαν προς τα σπίτια τους στα περίχωρα της πόλης.

Το Githurai είναι μια πυκνοκατοικημένη περιοχή στον αυτοκινητόδρομο Thika, τον κύριο δρόμο βόρεια από το κέντρο της πόλης. Διαθέτει σειρές επίσημων κατοικιών καθώς και περιοχές άτυπων οικισμών, όπου κατοικούν δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενοι που κάνουν καθημερινά το ταξίδι στο κέντρο του Ναϊρόμπι.

Δεν έχει υπάρξει ακόμη κάποιο βίντεο ή εικόνα που να επαληθεύει το γεγονός ή ότι σκοτώθηκαν άνθρωποι

Καθώς έπεφτε το σούρουπο, πολλοί κάτοικοι του Githurai αντιλήφθηκαν ξαφνικά μια σημαντική παρουσία της αστυνομίας κάτι που πολλοί πίστευαν ότι ήταν ο στρατός.

Αυτό που ακολούθησε ήταν διακοπή του σήματος κινητής τηλεφωνίας και του ίντερνετ σε όλη την Κένυα. Καθώς όμως άρχισαν να προκύπτουν τα γεγονότα στο Githurai κάποια σχετικά βίντεο άρχισαν να εμφανίζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Το BBC Verify κατάφερε να πιστοποιήσει την αυθεντικότητα αρκετών από αυτά που αναρτήθηκαν από έξι διαφορετικούς ιστότοπους και από διαφορετικές τοποθεσίες.

Σε ένα βίντεο, βλέπουμε τις δυνάμεις ασφαλείας να προχωρούν προς τους διαδηλωτές και μερικοί φαίνονται να πυροβολούν, δίχως να είναι σαφές από το βίντεο αν πυροβολούν τους διαδηλωτές ή τον αέρα, και επίσης εάν τα όπλα έριχναν αληθινές σφαίρες, σφαίρες από καουτσούκ ή άσφαιρα.

Όπως επισημαίνει το άρθρο του BBC δεν έχει υπάρξει ακόμη κάποιο βίντεο ή εικόνα που να επαληθεύει το γεγονός ή ότι σκοτώθηκαν άνθρωποι.

Σε ένα άλλο κλιπ το οποίο το BBC κατάφερε να πιστοποιήσει, φαίνονται άνθρωποι με σηκωμένα τα χέρια τους να περπατούν προς το Githurai. Καπνός φαίνεται να αναδύεται στο βάθος καθώς το άτομο που τραβά τα πλάνα πλησιάζει προς το προάστιο.

Όσοι περπατούν δίπλα του σηκώνουν τα χέρια τους ψηλά για να δείξουν ότι δεν αποτελούν κίνδυνο.

Ένα άλλο βίντεο που τραβήχτηκε κοντά στον κυκλικό κόμβο δείχνει δεκάδες ανθρώπους να έχουν συγκεντρωθεί γύρω από την περιοχή και να απομακρύνονται τρέχοντας από τη σκηνή καθώς ακούγονται πυροβολισμοί.

Σε ορισμένα από τα βίντεο, διακρίνονται οχήματα που μοιάζουν να είναι του στρατού ή η αστυνομία στο δρόμο, ενώ σε δύο από τα βίντεο ακούγεται να λένε ότι ο δρόμος έχει αποκλειστεί από διαδηλωτές.

Βίντεο του 2022

Αν και οι λεπτομέρειες είναι δύσκολο να εξακριβωθούν, είναι σαφές ότι στο προάστιο πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη επιχείρηση ασφαλείας.

Ωστόσο μια ανάλυση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δείχνει ότι η παραπληροφόρηση σχετικά με το τι είχε συμβεί είχε ήδη αρχίσει να παίρνει διαστάσεις.

Το BBC Verify διαπίστωσε ότι παλιά βίντεο που είχαν γυριστεί το 2022 αναδιαμοιράζονταν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και υποτίθεται ότι έδειχναν διαδηλωτές να περπατούν κατά μήκος ενός δρόμου κρατώντας φλεγόμενους πυρσούς στις διαδηλώσεις αυτής της εβδομάδας.

Η Παγκόσμια Μονάδα Παραπληροφόρησης του BBC είχε προηγουμένως ερευνήσει το κλιπ και ανακάλυψε ότι είχε καταγραφεί στη Γκάνα πριν από δύο χρόνια. Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που παραποιείται.

Παρά την ελλιπή πληροφόρηση του τι συνέβη στο Githurai, καθώς οι Κενυάτες ξύπνησαν το πρωί της Τετάρτης άρχισαν να διαδίδονται αναφορές για μια υποτιθέμενη σφαγή.

Συζητήθηκε στο ραδιόφωνο, αναφέρθηκε ως φήμη από ορισμένες κενυατικές εφημερίδες και συζητήθηκε ευρέως στο διαδίκτυο. Η λέξη «Githurai» ήταν δημοφιλής στους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης, συμπεριλαμβανομένου του X.

Η χρηματοδοτούμενη από το κράτος Εθνική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Κένυας δήλωσε ότι είχε «λάβει ανεπιβεβαίωτες αναφορές για δεκάδες κατοίκους που σκοτώθηκαν από αδέσποτες σφαίρες», τις οποίες δήλωσε ότι θα ερευνήσει.

Κανείς δεν είχε δει πτώματα

Και αργότερα την ίδια ημέρα οι ισχυρισμοί απέκτησαν νέα αξιοπιστία όταν αναφέρθηκαν απευθείας από έναν κορυφαίο νομικό οργανισμό, τον Δικηγορικό Σύλλογο της Κένυας (LSK) – έναν οργανισμό που εκπροσωπεί τους δικηγόρους της χώρας και εργάζεται για την προώθηση του κράτους δικαίου.

Μέχρι το απόγευμα της Τετάρτης, το αίσθημα της δημόσιας οργής για το περιστατικό στο Githurai ήταν τόσο σημαντικό που το BBC έστειλε μια ομάδα ρεπόρτερ να ερευνήσει επί τόπου.

Αλλά μέχρι να φτάσει το συνεργείο, το πολυσύχναστο προάστιο ήταν σε μεγάλο βαθμό ήρεμο, καθώς οι έμποροι συνέχιζαν τις επιχειρήσεις τους.

Πολλοί από αυτούς με τους οποίους μιλήσαμε επιβεβαίωσαν τις βίαιες συγκρούσεις της Τρίτης μεταξύ πολιτών και δυνάμεων ασφαλείας.

Ένα όχημα της αστυνομίας κάηκε. «Διαλύσαμε το καλούπι και πουλήσαμε ό,τι απέμεινε από αυτό ως παλιοσίδερα», μας είπε ένας κάτοικος.

Όμως κανείς από όσους μιλήσαμε δεν ανέφερε ότι είδε πτώματα, ούτε μπόρεσε να αναγνωρίσει κάποιον που είχε σκοτωθεί.