Το παράδοξο της χώρας με τους πιο ευτυχισμένους νέους, αλλά και τους περισσότερους αυτόχειρες

Η Λιθουανία είναι το πιο ευτυχισμένο μέρος στον κόσμο για κάτω των 30 ετών, αλλά είναι επίσης η πρωτεύουσα των αυτοκτονιών της Ευρώπης.

Επιφανειακά, φαίνεται σαν ένα παράδοξο. Αλλά μια πιο προσεκτική ματιά αποκαλύπτει ένα έντονο χάσμα γενεών.

Ο Domantas Katele, στέλεχος του Υπουργείου Κοινωνικής Ασφάλισης και Εργασίας της Λιθουανίας, είναι ευρέως γνωστός ως ο «υπουργός Gen Z » της χώρας του.

Δαχτυλίδια κοσμούν τα δάχτυλα του Katele με τατουάζ, με τα οποία δείχνει περήφανα την επιγραφή της πόρτας του «Οι πολιτικοί με αηδιάζουν».

Στα 25 του, είναι ο νεότερος υφυπουργός της χώρας (και σπάνια αφήνει τους επισκέπτες να φύγουν από το γραφείο του χωρίς να βγάλουν selfie.

Το χαρτοφυλάκιο της Katele περιλαμβάνει θέματα νεολαίας. «Είναι μια χρυσή εποχή για τη νεολαία της Λιθουανίας», είπε στο Business Insider.

Η Έκθεση Παγκόσμιας Ευτυχίας υποστηρίζει τον ισχυρισμό του, κατατάσσοντας τη Λιθουανία ως το πιο ευτυχισμένο μέρος στον κόσμο για άτομα κάτω των 30 ετών νωρίτερα φέτος.

Αλλά θα ήταν ανακριβές να απεικονίσουμε τη Λιθουανία ως ένα είδος ονειρικής χώρας, προσθέτει ο Katele. Άλλωστε, είναι και η πρωτεύουσα των αυτοκτονιών της Ευρώπης.

Πώς εξηγείται αυτό το παράδοξο

Αν και τα ποσοστά αυτοκτονιών έχουν μειωθεί από την ανεξαρτησία της από τη Σοβιετική Ένωση τη δεκαετία του 1990, η Λιθουανία εξακολουθεί να ηγείται της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε αυτό το ζοφερό στατιστικό στοιχείο.

Μεταξύ 2019 και 2021, η Λιθουανία είχε το υψηλότερο ποσοστό θανάτων από αυτοχειρία στο μπλοκ των 27 χωρών και, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του ΟΟΣΑ, είχε το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό αυτοκτονιών παγκοσμίως.

Μοιάζει παράδοξο. Γιατί μια χώρα που είναι τόσο καλή για τους νέους να είναι και η πρωτεύουσα των αυτοκτονιών της Ευρώπης;

Η προσιτή στέγαση, η δωρεάν παιδεία για πολλούς Λιθουανούς και μια οικονομία που αναπτύσσεται, παρέχοντας άφθονες ευκαιρίες απασχόλησης είναι μερικοί από τους λόγους για τους οποίους οι νέοι σε αυτή την χώρα είναι τόσο ευτυχισμένοι.

Περπατώντας στους δρόμους του Βίλνιους το καλοκαίρι, θα βρείτε κομψούς νέους όπου κι αν κοιτάξετε — πίνοντας Aperol Spritzes στα μπαρ της παλιάς πόλης, χαλαρώνοντας δίπλα στο ποτάμι στην καλλιτεχνική συνοικία Užupis ή κάνοντας skateboard στο Baltasis Tiltas Skate Park.

Αν και η πόλη είναι γεμάτη ιστορία – μερικές πολύ σκοτεινές και πρόσφατες – είναι μοντέρνα και ζωντανή.

«Νόμιζα είχαμε κατάθλιψη»

Οι ίδιοι οι Gen Zers δυσκολεύονται όπως φαίνεται να πιστέψουν τα στοιχεία.

«Ξαφνιάστηκα πολύ, και οι φίλοι μου που ζουν στο Βίλνιους ξαφνιάστηκαν επίσης», δήλωσε η Adriana Doroškevičiūtė, 23 ετών, πίνοντας έναν παγωμένο καφέ σε ένα καφέ της πρωτεύουσας.

«Νόμιζα ότι είχαμε κατάθλιψη», πρόσθεσε.

Δεν είναι ότι πιστεύει ότι η Λιθουανία είναι ένα κακό μέρος για τους νέους- απλώς, όπως και άλλοι, έχει συνδέσει τη χώρα με τη ζοφερότητα.

«Είμαστε γνωστοί για το ότι είμαστε πολύ θλιμμένοι άνθρωποι», είπε, προσθέτοντας: «Αλλά, σιγά σιγά, πηγαίνουμε προς την κατεύθυνση να γίνουμε ένα μικρό, χαρούμενο έθνος».

Το μέλλον στους νέους

Όμως, ενώ τα πράγματα μπορεί να είναι απαισιόδοξα για τη νεότερη γενιά, οι μεγαλύτεροι Λιθουανοί δεν φαίνεται να μοιράζονται την ίδια αισιοδοξία.

Σύμφωνα με τη συνολική έρευνα ικανοποίησης από τη ζωή της Eurostat το 2023 σε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω, οι ηλικιωμένοι Λιθουανοί δεν είναι τόσο ευτυχισμένοι όσο οι νέοι της χώρας.

Αυτό το χάσμα γενεών φαίνεται στην Έκθεση Παγκόσμιας Ευτυχίας. Ενώ η Λιθουανία κατετάγη πρώτη για τα άτομα κάτω των 30 ετών, ήταν 19η σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, υποχωρώντας από την 44η θέση για τα άτομα άνω των 60 ετών.

«Αν δεν έχεις παιδιά ή εγγόνια να σε φροντίζουν, ουσιαστικά έχεις τελειώσει», είπε ένας νέος στο Business Insider.

Οι συνταξιούχοι στη Λιθουανία λαμβάνουν μερικές από τις χαμηλότερες συντάξεις στην Ευρώπη και έχουν από το χαμηλότερο μέσο σχετικό εισόδημα των ηλικιωμένων σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τα στοιχεία που παρασχέθηκαν στην BI από το Υπουργείο Κοινωνικής Ασφάλισης και Εργασίας της Λιθουανίας δείχνουν ότι το 62% όσων αυτοκτόνησαν το 2023 ήταν άνω των 50 ετών, ενώ το 8,7% ήταν κάτω των 30 ετών.

Τι επηρεάζει την ψυχική υγεία;

Ο Antanas Grižas , κλινικός ψυχολόγος που ειδικεύεται στην πρόληψη των αυτοκτονιών στη Λιθουανία, είπε ότι το χάσμα των γενεών είναι βαθιά αισθητό στη χώρα, καθώς και σε άλλα μέρη του πρώην Σοβιετικού Μπλοκ.

Είπε στο BI ότι οικονομικοί παράγοντες, όπως τα χαμηλά συνταξιοδοτικά εισοδήματα , σίγουρα επηρεάζουν την ψυχική υγεία, αλλά ότι το ιστορικό πλαίσιο είναι επίσης βασικό.

«Οι αλλαγές μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης ήταν πολύ γρήγορες και δραστικές», λέει. Όσοι έζησαν αυτή την περίοδο αντιμετώπισαν ένα διπλό τραύμα: υπομονή της σοβιετικής κυριαρχίας και πλοήγηση στη χαοτική μετάβαση.

Αναφορές όπως η κατάταξη της ευτυχίας βασίζονται επίσης συχνά σε αυτοαξιολογήσεις και ο Grižas προτείνει ότι οι συγκρίσεις μπορεί να διαδραματίσουν βασικό ρόλο στη διακύμανση μεταξύ των γενεών.

«Η νεότερη γενιά μπορεί εύκολα να συγκρίνει και να δει την πρόοδο που κάναμε ως έθνος», είπε.

Ενώ η προηγούμενη γενιά στερήθηκε τις πολυτέλειες, η Gen Z μπορεί να απολαύσει την ελευθερία να ξοδεύει το ισοδύναμο των $160 για δείπνο, για διακοπές στο εξωτερικό και τη συμμετοχή στη δημοκρατία.

Και όπως εξηγεί ο Katelė, οι νέοι της χώρας του εκτιμούν πολύ θετικά την δική τους κατάσταση, γνωρίζοντας και τις δυσκολίες που πέρασαν οι μεγαλύτεροί τους.