Πώς το brain drain γίνεται… brain gain

Αισιόδοξα είναι τα μηνύματα καθώς σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, περίπου 350.000 Ελληνες από τους 592.000 που έφυγαν στο εξωτερικό την περίοδο 2010-2021 έχουν ήδη επιστρέψει στην Ελλάδα. Το «brain drain» (όπως καθιερώθηκε να λέγεται) ήταν ένα φαινόμενο έντονο εκείνης της εποχής, αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και της ανεργίας, και οδήγησε χιλιάδες νέους Ελληνες στο εξωτερικό σε αναζήτηση ευκαιριών και εργασίας. Σύμφωνα με τα νέα δεδομένα, το κύμα αυτό όχι μόνο έχει φρενάρει, αλλά υπάρχει πλέον και η αντίστροφη κίνηση, το λεγόμενο brain gain, η επιστροφή δηλαδή εκείνων που έφυγαν.

Μια πρωτοβουλία μάλιστα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, το BrainReGain – Ελληνισμός Εν Δράσει, που δραστηριοποιείται με σκοπό τη δημιουργία διαύλων επικοινωνίας μεταξύ ελλήνων επιστημόνων και επαγγελματιών του εξωτερικού και της ελληνικής επιχειρηματικής κοινότητας, διεξήγαγε μια έρευνα με σκοπό τη μελέτη του φαινομένου της επιστροφής. Η έρευνα αυτή, στο πρώτο της στάδιο (το οποίο αφορούσε Ελληνες που εργάζονται στο εξωτερικό), πραγματοποιήθηκε από τον Νοέμβριο του 2023 έως τον Ιανουάριο του 2024 σε 3.389 άτομα.

Οι περισσότεροι από αυτούς που συμμετείχαν βρίσκονται στο Ηνωμένο Βασίλειο (27,4%) και τη Γερμανία (21,6%) και οι υπόλοιποι σε άλλες χώρες της Ευρώπης και τις ΗΠΑ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι συντριπτικό ποσοστό αυτών (το 82%) ζει στο εξωτερικό για περισσότερο από έξι χρόνια. «Αξίζει να επισημανθεί ότι το ποσοστό εκείνων που διαμένουν λιγότερο από έξι χρόνια μειώθηκε, σε σχέση με το 2021, από 27,8% σε 18,6%, γεγονός που αποτελεί άλλη μια ένδειξη της ανάσχεσης του brain drain», όπως σημειώνεται στην έρευνα. Σχετικά με την οικογενειακή τους κατάσταση, το 57,8% (έναντι 46,7% το 2021) των συμμετεχόντων έχουν την οικογένεια και τα παιδιά τους μαζί τους στο εξωτερικό, ενώ το ποσοστό όσων δεν έχουν οικογενειακές δεσμεύσεις ανέρχεται σε 28,5%. Οι τομείς απασχόλησής τους είναι η τεχνολογία (19%), η ακαδημαϊκή κοινότητα (10%) και ο χώρος της υγείας (10%).

Σε ό,τι αφορά την απάντηση στο κρίσιμο ερώτημα, το αν δηλαδή επιθυμούν να επιστρέψουν στην Ελλάδα, το 50,2% δηλώνει ότι επιθυμεί «πάρα πολύ» ή «αρκετά» να επιστρέψει και μάλιστα το 21,2% αμέσως ή μέσα σε έναν χρόνο.

Το κλίμα και ο καιρός είναι οι βασικότεροι λόγοι (κατά 32%) γι’ αυτό, ενώ σε πολύ κοντινό ποσοστό (30,9%) αναφέρεται το γεγονός ότι οι γονείς τους ζουν στην Ελλάδα. Την απάντηση «θέλω να ζω στην πατρίδα μου» δίνει το 30,3%, ενώ «οι ανθρώπινες σχέσεις» είναι καθοριστικός παράγοντας για το 26,5%. Ακολουθούν άλλοι λόγοι όπως το «να κάνω κάτι δικό μου» κ.λπ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η απάντηση, που όμως συγκεντρώνει τις πιο λίγες προτιμήσεις, και αυτή είναι «οι ευκαιρίες για νεοφυείς επιχειρήσεις», με ποσοστό 1,2%.

Να σημειωθεί ότι στα μέσα Ιουλίου παρουσιάστηκε η μελέτη «Greece Country Highlights», για την ενημέρωση των Ελλήνων της διασποράς σχετικά με τις εξελίξεις στην Ελλάδα και τις ευκαιρίες επαναπατρισμού τους, την οποία επιμελήθηκε η ΕΥ Ελλάδος, για λογαριασμό της BrainReGain – Ελληνισμός Εν Δράσει, με την υποστήριξη του υπουργείου Εξωτερικών, με στόχο την ενημέρωση για τις εξελίξεις του τρέχοντος οικονομικοκοινωνικού πλαισίου της Ελλάδας, με βασικές πληροφορίες για το ελληνικό ρυθμιστικό, νομοθετικό και επενδυτικό πλαίσιο, καθώς και τις ευκαιρίες επαναπατρισμού που δημιουργούνται για τους Ελληνες του εξωτερικού.Παράλληλα, από πλευράς ελληνικής πολιτείας ανακοινώθηκε ότι εκπονείται Στρατηγικό Σχέδιο για τον Απόδημο Ελληνισμό, το οποίο θα εκτείνεται από το 2024 έως το 2027, μία πτυχή του οποίου αφορά ακριβώς τη σχέση της ελληνικής πολιτείας, της ελληνικής διασποράς και της αντιμετώπισης του «brain drain».